Capítulo 3° Desorde.

Día dous, día de defuntos. O camposanto énchese de xente que vai limpar os nichos. Aquí si é limpar tumbas, os corrementos de terra sepúltanas até tapar as cruces das máis pobres, o sol despinta as cores e desfai os cincelados. As cores empregadas son fortes e intensas, non hai cores suaves, o sol comeríaas en apenas uns meses.  Ese mesmo sol permite que as familias queden a xantar cos seus mortos (preparando a comida preferida destes) e pasen gran parte da xornada facéndolle compaña.  A entrada principal convírtese nun mercado de flores, comida e xelados. Tamén hai un posto do goberno municipal, pedindo por unha potente e inocente megafonía aporte voluntario para o remate do cercado do cemiterio;  saudando aos posibles doadores por nome e apelidos e facendo un ranking dos máis xenerosos.

"Santos Daniel Flores Castillo 10/04/1978 08/04/2000 Recuerdo de sus padres, hermanos y su único hijo Luis Daniel Flores Zúniga(...)"

As mañás fóronse consumindo no estudo do plan estratéxico turístico do municipio de Totogalpa. Centreime principalmente nos valores culturais e naturais que no momento da súa posta en marcha van estar xestionados polo inprhu. É difícil atopar onde e como incidir, xa que, sobre papel  todo está ben identificado e previsto. Co cal pasar a un texto formal as ideas que me surxen estase a voltar complexo. Na última reunión con D. Armando e Carlos, xa marcarmos varias rotas para inspeccionar. Conxugamos opinións, e temos unha idea precisa do que facer a curto prazo durante a o resto da miña estancia; patear sinalar e referenciar  para cumprir certos obxectivos deste trimestre. Outras ideas, relacionadas co patrimonio inmaterial, a estratexia e o posicionamento irémolas madurando aos poucos procurando  “atender ao urxente sen que desprace ao importante”; coma hoxe, que fun comer con Elvis (e tomar unhas cervexas -cumprindo con que o urxente non desprace ao importante), o técnico que coordina o proxecto da comunidade de Palmira. 
Situada ao pé do principal río da rexión, o  Coco; Palmira é unha comunidade pobre, moito. Até as primeiras intervencións os seus habitantes aloxábanse en cabanas de plástico e madeira, feitas co xeito das construccións tradicionais indíxenas; das cales case non queda mostra tras ser borradas polo furacán Mitch. Tras unha fase de construcción de 8 vivendas e outra de 16 en marcha prcurase financiamento para unha nova fase de 10.  As últimas levan unha peza a maiores, co obxecto de que, aqueles visitantes que o desexen  se aloxen con eles. O obxectivo é que supoña un aporte económico máis. Téntase localizar un terreo adecuado para un ecoalbergue que complete o equipamento da comunidade. 

Onte deron comezo as festas parroquiais.  Achegueime con Elvis a dar unha volta, dende a a ybr, xa que é lugar onde sempre hai trifulca (hoxe pola mañá a policia pechaba un tramo de rúa cunha cinta desas amarelas "(...) no cruzar". As pandillas búscanse. Igual que pasaba nas nosas festas vai non tanto tempo, pero cunha agresividade igual ou maior á relatada por Carlos G. Reigosa en "Homes de tras da Corda". O sistema é o mesmo que o noso, sumándolle unha #barrera# para os touros. Non os matan, móntanos ao estilo ianqui e recórtanos ao estilo navarrro.. O campo da feira é como calqueroutro. Coa variación de que non hai palco. A música e cousa dun equipo de son e un mestre de cerimonias que pincha  até que chega o momento karaoke, no que a xente fai turno para interpretar os seus éxitos favoritos. Seino porque dende o meu cuarto e perfectamente distinguible cando están poñendo aos Cumbia Kings e cando están cantando Nicaragua Nicaragüita até as cellas de Toña (cervexa lager local). Onte no comezo, quedaron sen luz. Polo día ameniza un pasarrúas en carro de bois. O carro para aos poucos e os músicos descenden. Ao seu carón os pirotécnicos lanzan ledamente foguetes e bombas varias, así como quen frega.

Ademais  do reggaetón triunfa a cumbia e a bachata. No caso cumbia hai cousas soportables. Pero existe unha terceira vía: Música de banda. Vento metal  alegre. O último traballo de Beirut básase neste tipo de música. Aquí fan presencia Los Tigres del Norte e Los Tucanes, como non podía ser de outro xeito, coa súa versión narcocorrida. O tema do tráfico e sucesos adxacentes é recurrente entre a xente. A proximidade coa fronteira de Honduras fai que esta sexa zona habitual de controis. Un dos cruces máis empregado é o empalme cara Ocotal, que nós temos que coller tódolos días para ir ao CEAR.  Nicaragua non é produtor nin receptor de coca, pero si punto de paso entre México e Colombia. Dirección norte pasa a droga, dirección sur os cartos. Chega en barco, saltando Costa Rica e Panamá e engancha a Panamericana camiño de México e os EEUU.

Ao lonxe escóitanse os berros da barrera, o ceo está gris e os somoteños van abrigados, so hai 18 graos de temperatura. O trompeteiro veciño (imaxino que para afinar de cara ao karaoke da noite) adícase a facer unha competición co seu galo,  tentando dilucidar cal dos dous é quen de espantar máis galiñas dun so soprido. Vai  gañando o galo, que  a tal momento segue nas súas, imaxino que celebrando a vitoria. O trompeteiro, penso que quedou adormecido, soñando coa comida de nadal a base de pita macho.  O resto da banda sonora componse cos pícaros xogando na rúa, algún can, moitos paxaros e insectos e os sons emitidos por un lagarto pequeniño e cor carne. Traido de Cuba, fai de insecticida natural nas casas (polo menos nesta). Así é habitual atopalo gabeando cabeza abaixo por calquer tipo de superficie; o curioso e que sempre nas paredes e nunca nos mobles.  Non mide máis de 8 cms e emite un ruido así como os chuchos que che daba nunha fazula esa tía pesada que case todos tiñamos de pequenos,  mentres che  beliscaba na outra até poñela colorada (ñññññññiiiii, meeeu neniño boonito, dalle un biquiño á tía -escollan nome-).

 A paisaxe, pardeada xa a esta hora, é dominada polos cerros que circundan Somoto, e polas volutas de herba que medran no tendido eléctrico. Pensei que tiñan algún tipo de servizo municipal que se encarga de colocalos, pero non. Son mostra e proba do impetuoso clima, dos seus excesos e do seu paso do negro ao branco. En algunha esquina vense cables pegados ao tendido, ás veces arame de espiño. É o acceso dos máis pobres á electricidade. Unión Fenosa, empresa subministradora,  contabiliza ese gasto, súmao ao total do gastado polo conxunto de persoas con contrato da zona e cóbrao coma un suplemento de nome “energía no consumida” sen tomar máis cartas no asunto. Pola contra, é incapaz de garantir o mantemento do servizo debido ao aumento de potencia consumida polo establecemento dos postos das festas.  E un dos exemplos de cómo o gran capital e bo para o progreso de todos. Dende o comezo das festas o sábado a luz marchou 2 veces, por espazo dunhas 8 horas cada volta.

Nesas idas de luz, coincidentes co lusco fusco, ás persoas non lles queda moito máis que  atenderse unhas ás outras. A primeira opción sería facerlle caso a Javier Krahe (isto é: unhas fregas). De non ser posible, xa se sabe que un biquiño non alimenta, pero quenta o corpo. E por último se esto tampouco é viable e xa non temos batería na computadora, a nosa evocadora imaxinación axudaranos a… arrimarnos á unha mesa. A penumbra  entre candeas e lanternas dará pé a contar historias uns a outros.  Así foi como a dúas voces Don Luis e súa filla Martha Beatriz relataron a novela  “Castigo Divino” do escritor e político Sergio Ramírez. A dicción de ambos maravillosamente correcta,  as adxetivacións ricas e acertadas. Cunha entonación e ritmo emocionante lévarono a un da man pola trama.  Mentres a historia avanzaba, unha procesión de mosquitos e outros insectos viñan morrer abrasados nas velas.