Escea primeira
 |
| Don José |
Os buses de percorrido local son buses escolares yankees, amárelos a franxas negras, cuns 25 anos de antigüidade polo baixo. Neles van pintados o nome da empresa que o leva e nuns carteis de madeira, a man os nomes dos lugares final de percorrido. As empresas están formadas por 2 ou 3 homes. Un condutor e un ou dous acomodadores, cobradores. Estes últimos berran o seu destino pola plataforma da estación “Somotooo ahoriita”. Si, as estacións en certos momentos son unha feira. Unha vez arriba, un conxunto de persoas de tódolos sexos e idade sube a ofrecer frescos, auga, gasosas, rosquillas e outro tipo de chuches artesanais de diferentes cores, sabores e nomes dos cales non lembro ningún. Unha vez apeados e ocupados tódolos lugares marchamos? Noooon. Continúa a subir xente. Vai ir parada no corredor baixo o infalible sistema de medida “todo o que colla dentro”. Un dos acomodadores axuda a pór os pacotes nos estantes e distribúe o espazo á voz de “váyanse moviendo para atráaaas”. O bus arrinca no medio de bufidos, un dos acomodadores quedase na porta dianteira, aberta, como un mozo no pescante. Pola estrada vai recollendo máis xente. A un gustaríalle ver a táboa do sistema “todo o que colla dentro” porque, así de memoria, non da trasladado a medida ao de “prazas do vehículo”. Xa na Panamericana, vanse cantado os lugares “San Peeedro, El empaalme…” a mara de xente vaise transformando e movendo. Polo medio, atravesando toda a feira, un home vai preguntando e cobrando as pasaxes. Non se sabe como é capaz, con todo o movemento dese conxunto informe de carne humana que o envolve e engule. Supoñome identificado como “el chele de los pelos raros a los lados de la cara”. En chegando a unhas curvas de baixada, notando como o condutor desengrana e pon o punto morto, os proverbios “mamaíña o tren” e “mátame camión” na voz de Roberto Cereijo mófanse no maxín. Os freos chían e á falla de paisaxe visible, a concentración fixase nun parágrafo do libro que teño nas mans, a vista periférica no escote da veciña, a procura de outros pensamentos. Segundo se achega Somoto o bus comeza a retomar o seu aspecto de transporte público. Unha vez abaixo andar seis cuadras cara a fronte e dúas á esquerda, cara o río.
No sector 9, na porta dunha vivenda a dúas cuadras e media da que me acolle. Ulises, neto de don Jose e máis eu, os gatos corren cara dentro entre as nosas pernas. Dentro, sentados con cadanseu acordeón, Don José fala e a canadiana Tanjalee escoita . “ Ese acordeoncito, que es mas viejito que ustedes, tiene un sonido precioso, pero ya nadie lo toca. Las cosas si no se usan se deterioran; el corazón si te olvidás de él, se oxida. Por ello me gusta que vengás a tocar en mi casa.”
Escea segunda
 |
| Jeep Daihatsu ano 83 |
Diante dunha cántara de leite morna aínda, co cheiro inconfundible do cortello e da muxida. Bretoña e Seixosmil, O Azougo de riba e O Carreadoiro, vinte anos atrás. Sen sistemas complexos de frío, co relento das mans que acariñan directamente á vaca – parta xaaata - mentres soan o das primeiras muxidoras mecánicas e os primeiros tanques de frío. Coa cántara, en Estelí, viñeron de corrido unha tortilla na casa de Vidal, o Lois conducindo o tractor sentado no colo do Suso, as pozas e os pantalóns suxados, as mans do Sergio, a cantina, Moby Dick, Conchi caendo por causa dun lóstrego e a enerxia personificada na Otilia. So pasándoas a un recipiente plástico para logo cargalas no jeep vello de J Thomson apareceu Marina naquel Land Rover cunhas finas letras a man que puñan “Santiago García y García”, vestirse coa roupa das festas para ir á herba porque era un evento moi importante, Ramón arrastrando as botas, Dodo coa funda, Esperanza na leña, Carballeira nun tallo ao sol mirando aos netos, Ángel e Paloma rindo, meus pais durmindo… e a voz da Marta; voz de filloas con mel, de meter os pés no forno, de deitarse no escano, de leite quente. De novo no Jeep de J. Thomson camiño de “La Casita” as aforas de Estelí. Os mesmos asentos en paralelo na traseira, os pomos redondos das marchas, o cheiro inconfundible mistura de gasoil escai lama, bosta, leite crú. Orgullo de buleira herdada.
J. Thomson é un dos camarógrafos que coñecin o primeiro dia. Fillo de un escocés afincado en Nicaragua dende hai 26 anos e medio. J. Thomson é cagadiño a súa nai - nica - J. Thomson é inquedo, “voy rápido, pero no apurado”. A súa casa, La Casita, obra de D. Thomson , seu pai logo. Un espazo de recreo aberto ao público, cun viveiro de prantas que alimentan a cociña (onde se fan frescos iogures, pan, tortas, ofrecense queixos , infusions tomates e chiltomas) exemplar para almorzos e merendas; e manteñen a finca onde se esparce a xente , entre varios tipos de plantas autóctonas. Con el recorrín, a portas abertas, Estelí á tarde, a noite e a mañá. Ceamos na de Narváez, carne asada.
Escea terceira
 |
| Os guerrilleiros da alfabetización |
Na solana da vivenda dos Thomson ao carón de “La Casita”. Pola mañá, rodeados de rodas de antigas, carretas, tapices indíxenas, olería. D Thomson explica moi de vagar a realidade do conflicto de Río San Juan. As olladas postas nun pedazo lamacento do río que ninguén sabe ubicar, o orgullo patrio nica e tico feridos por determinar a súa posesión. Fora de foco, o perido dos maxistrados do poder xudicial (abrumadora maioría ligados ao FSLN) xa vencido, prorrogado inconstitucionalmente polo apoio expreso do presidente; ao seu carón a cuestión da reelección do presidente; tamén inconstitucional. Enriba da mesa no xornal, Dora María (unha dos 9 comandantes) reafirma as palabras de D. Thomson. Un instante despois, nunha conversa con súa filla menor explica a a importancia do método pedagóxico, do estímulo da capacidade de análise para xerar un criterio propio fronte a memorística. Na mente, aparecen os cantos duns nenos que a mañá anterior partillaban camioneta cantando moi ledos “guerrilleros de la alfabetización, dispuestos a aniquilar a la ignorancia; puño en alto libro abierto”. Na outra punta da mesa e chegado dende Compostela “A vida, instruccións de uso” de Georges Perec comparte espazo cos crebacabezas de madeira que o propio D. Thomson crea e fabrica. O que máis lle gusta é o proceso de facelos.
Escea cuarta
 |
| A Carlos Fonseca |
A casa e a voz de Don José. Soou un tango, logo un pasodoble, agora as últimas notas de “A Carlos Fonseca” “Una vez, me vi en una competencia. Estabamos tomando pero ya solo quedaba una medida para todos. Se dijo de cantar “A Carlos Fonseca”, el que lo hiciese mejor, se llevaría la medida de guaro (augardente). Yo dije que la cantaba con la voz de mi acordeón. Se rieron, pero les pareció bien. Cantaron todos; cantó mi acordeón y gané. Compartimos la medida entre todos” Os gatos xogan coa cortina que separa o cuarto de estar co de durmir. “Mis ideas serán debatidas en el futuro, por otras ideas y serán mejoradas, superadas decía en uno de sus manifiestos Carlos Marx. Me gusta eso, porque me gusta que el hombre de hoy no sea el hombre de mañana, en positivo siempre. Admiro a los filósofos prácticos, porque se ocupan de lo que hacen sin ser realmente conscientes de ser filósofos.” Tanjalee amarra o Hönner, Ulises sorrí orgulloso de seu avó. Os tres miramos agora a man do acordeonista-filosofo-sociólogo. “Me gusta la revolución porque trata de que ahorita ves esta mano así; le das la vuelta, ya la ves de otra forma. Y es una mano mejor.”
